Χωρίς το δικαίωμα στο γάμο
"Rights are a useful but insufficient charity, perverse in their disciplinary capacity" (1) Το δικαίωμα των ομοφυλόφιλων και των λεσβιών στο γάμο φαίνεται να αποτελεί εσχάτως, το κύριο αίτημα γύρω από το οποίο συγκροτούνται οι στρατηγικές και η πολιτική του mainstream lgbt κινήματος και των οργανώσεων του. Επιπλέον φαίνεται να είναι το σημείο όπου διασταυρώνεται η κυρίαρχη ετεροφυλόφιλη κουλτούρα μας με το καυτό ζήτημα «δικαιώματα των ομοφυλόφιλων». Ποιός θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά -ή το φίδι από την τρύπα, που λόγω φροϋδικών συνειρμών θα ταίριαζε καλλίτερα με την περίπτωσή μας- μοιάζει να ρωτάνε αμήχανα οι φορείς της ιδεολογίας του ατομικιστικού φιλελευθερισμού που πάνω από όλα, στο μάταιο τούτο κόσμο, βάζουν τα ιερά και απαραβίαστα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα που συνεχώς διευρύνονται για να συμπεριλάβουν κι άλλα πράγματα και νέες εξελίξεις, ενώ συγχρόνως η κακούργα η κοινωνία (ή μάλλον οι θεσμοί του σύγχρονου αστικού/κοσμικού κράτους) έρχεται μετανοημένη και καταϊδρωμένη να προσφέρει ένα νέο συγχρονισμό μεταξύ της θεωρίας της (των ιδανικών της) και της (σκληρής) κοινωνικής πραγματικότητας. Και δώστου νόμοι, νομοσχέδια, οδηγίες ενάντια στις διακρίσεις, πακέτα προστασίας μειονοτήτων και πολλά άλλα τέτοια σχετικά. Φυσικά και δεν εννοούμε ότι όλα αυτά χαρίζονται. Οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί αναπτύσσονται -ταυτόχρονα και παράλληλα- σε διάφορα επίπεδα καθώς οργανώνονται γύρω από κομβικές έννοιες μέσω των οποίων αναγνωρίζουμε τους εαυτούς μας και, ενδεχομένως, τα "συμφέροντα" των εαυτών μας. Τέτοιες κομβικές έννοιες όπως η τάξη, το φύλο, η εθνότητα, η σεξουαλική ταυτότητα (ο κατάλογος αυτός παίρνει κι άλλα) διαμορφώνουν και δίνουν περιεχόμενο στην αντίληψη που έχει η σύγχρονη δυτική κοινωνία για το πολιτικό υποκείμενο. Τελικά η εικόνα της μετασχηματίζεται με μη προβλέψιμους τρόπους. Όμως σήμερα έχουμε πια τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε μερικά επαναλαμβανόμενα μοτίβα να διασχίζουν το "απρόβλεπτο". Για παράδειγμα αυτό με το οποίο ξεκινήσαμε: τα ατομικά/ανθρώπινα δικαιώματα σαν το ιερό δισκοπότηρο της σύγχρονης δύσης συζητιούνται, επιβάλλονται, εκφράζονται νομικά-δικαιϊκά, αντιπαρατίθενται συμβολικά με κυρίαρχες-εδραιώμενες πολιτισμικές αντιλήψεις και νόρμες, φορτίζονται με προσδοκίες για προστασία του ατόμου και απονομή κοινωνικής δικαιοσύνης. Τελευταία φαίνεται να είναι και το άλλοθι για καινούριες σταυροφορίες. Αφού ο ιμπεριαλισμός και η αποικιοκρατία δύσκολα μπορούν να υποστηριχθούν-νομιμοποιηθούν ηθικά αλλιώς, γιατί δε λέμε ότι πάμε για να υπερασπίσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα που είναι και της μόδας και όλοι πρέπει να έχουν μερικά; Έτσι, τα δικαιώματα των γυναικών, των παιδιών, των αντιφρονούντων, αναλογώς ποια είναι αντι-φρονήματά τους βέβαια, χρησιμοποιούνται όχι μόνο ως αφετηρίες αγώνα αλλά και ως εργαλεία κυριαρχίας. Οπωσδήποτε τέτοιου τύπου πολιτικά εργαλεία, γιατί κατά την ταπεινή μου άποψη τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι πολιτικό εργαλείο, αποτελούν απόδειξη ότι ο κοινωνικός ανταγωνισμός έχει νόημα, παράγει αποτελέσματα. Η εξουσία και οι εξουσίες διαμορφώνονται από τη δράση των πολιτικών υποκειμένων, από τις συλλογικές πολιτικές και κοινωνικές μας διεκδικήσεις. Η εξουσία δεν είναι μια υπερφυσική οντότητα της οποίας είμαστε κτήμα και δημιούργημα (όπως άλλοτε είμασταν του Θεού), ούτε κάτι που ή το έχεις ή δεν το έχεις και/ή το θες ή δεν το θες. Το μεγάλο ζήτημα είναι βέβαια κατά πόσο μπορούμε να ελέγξουμε και να αναγνωρίσουμε τα όρια και τις δυνατότητες τέτοιων εργαλείων. Πόσο μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε στρατηγικά, να μας πάνε μέχρι κάπου, να μιλήσουν εκ μέρους μας για να διαπραγματευτούμε το όραμά μας για τον κόσμο. Εκτός κι αν δεν έχουμε τέτοιο όραμα. Έτσι λοιπόν ας πούμε ότι συζητάμε το δικαίωμα των ομοφυλόφιλων στο γάμο. Σε πρώτο επίπεδο η κουβέντα μπορεί να γίνει εντελώς μονοσήμαντα και μέσα από κάτι που θα ονομάζαμε πολιτικές «αποκλειστικότητας»: τι είμαστε; Ομοφυλόφιλοι. Τι μας στερούν; Ισότιμα δικαιώματα με αυτά των ετεροφυλόφιλων. Ποιό φαίνεται να είναι ένα τέτοιο κεντρικό δικαίωμα; Αυτό του γάμου. Ε, τότε το θέλουμε, να μας το δώσετε κι εμάς. Και όλοι οι άλλοι να πείτε, ή είστε υπέρ ή είστε κατά. Δυστυχώς αυτή η λογική δομή φαίνεται να διατρέχει σα σκελετός το λόγο που εκφράζει σήμερα το mainstream κομμάτι του lgbt κινήματος, μεταφράζοντας όλη τη ριζοσπαστική δυνατότητα της μη ετεροφυλόφιλης σεξουαλικής επιλογής σε μια υπερ-απλουστευμένη διεκδίκηση ενός αστικού δικαιώματος. Οπωσδήποτε το δικαίωμα των ομοφυλόφιλων στο γάμο διαταράσσει τη συμβολική και ηθική τάξη της σημερινής, δημοκρατική και φιλελεύθερης, κοινωνίας. Αμφισβητεί το είδος των σχέσεων που οφείλει το κράτος και οι σχετικοί θεσμοί να αναγνωρίζουν και να νομιμοποιούν. Ως τέτοια αμφισβήτηση θα μπορούσε να ανοίγει καινούριους δρόμους για να αντιληφθούμε τους εαυτούς μας και να διεκδικήσουμε το όραμά μας για τον κόσμο. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Στο άρθρο της "Is Kinship Always Already Heterosexual?" (2) η Judith Butler μας καλεί να σκεφτούμε την κατάσταση από μια διαφορετική σκοπιά. Επισημαίνει ότι το να αναγνωρίζεσαι, «νομιμοποιείσαι» από το κράτος σημαίνει, από μια άλλη άποψη, να αποδέχεσαι τους όρους της νομιμοποίησης που προσφέρονται από την κρατική εξουσία. Λογική συνέπεια αυτού είναι η διαπίστωση ότι η δημόσια και αναγνωρίσιμη ή αναγνωρισμένη αίσθηση για τον εαυτό σου είναι πια απόλυτα εξαρτημένη από το λεξιλόγιο αυτής της νομιμοποίησης. Και προχωρώντας λίγο ακόμη μας θυμίζει, πως κάθε νομιμοποίηση μιας κοινωνικής σχέσης εδραιώνεται μέσα από τη δημιουργία νέων σφαιρών αποκλεισμού, μέσα από καινούριες περιοχές όπου χαρτογραφούνται κάποια άλλα μη-νόμιμα πεδία και αντιλήψεις για τον εαυτό. Κερδίζοντας λοιπόν την ευλογία του έρωτά μας από το νόμο και την κοινωνία υπογράφουμε συγχρόνως τις μελλοντικές καταδίκες, ανανεώντας τη δυνατότητα του κράτους, της θεσμικής εξουσίας, να έχει το απόλυτο δικαίωμα ελέγχου πάνω στο ποιές επιλογές και επιθυμίες είναι οι νόμιμες, οι κανονικές, οι φυσιολογικές. Με άλλα λόγια η διεκδίκηση του δικαιώματος στο γάμο «αναγνωρίζει» στο κράτος την αποκλειστικότητα απονομής του «χαρίσματος» της αναγνώρισης (της νομικής τουλάχιστο) και φυσικά και τις οποίες κανονιστικές απαιτήσεις προϋποθέτει αυτή η αναγνώριση. Εδώ η αναγνώριση και η συμμόρφωση συναντιούνται και επιχειρούν να προσδιορίσουν την ανθρώπινη εμπειρία. Η ανθρώπινη εμπειρία είναι η δική μας εμπειρία. Αλλά η Butler επισημαίνει και κάτι άλλο, εξίσου σημαντικό. Είναι γεγονός, ότι ο γάμος, η συγγένεια και η οικογένεια είναι τρεις θεσμοί που διαπλέκονται οργανικά μεταξύ τους. Η οικογένεια είναι το στοιχειώδες σωματίδιο της δομής που αποτελούν τα συγγενειακά συστήματα. Πρέπει όμως να έχει μια συγκεκριμένη, αναγνωρίσιμη μορφή, αλλιώς δεν μπορεί να θεωρηθεί τμήμα των συγγενειακών σχέσεων (εγώ, οι τρεις μου συγκάτοικοι και ο σκύλος μας δεν αποτελούμε οικογένεια). Ο γάμος με τη σειρά του είναι αυτό το οποίο εξ-ασφαλίζει το θεσμό της οικογένειας, προσφέροντάς του το νομικό/δικαϊκό στάτους αναγνώρισης. Και η σεξουαλικότητά μας; Τι σχέση έχει με όλα αυτά; Στο πλαίσιο αυτής της τριπλέτας, της αγίας τριάδας της κοινωνίας μας, η σεξουαλικότητα μετασχηματίζεται σε εργαλείο που προσφέρει υπηρεσίες οργάνωσης των αναπαραγωγικών σχέσεων. Γιατί στα πλαίσια του ετεροκανονιστικού σχήματος αυτή είναι η επίσημη/τυπική ερμηνεία της. Οποιαδήποτε άλλη χρήση, αντίληψη και κατανόηση της σεξουαλικότητας παρεκκλίνει ή βρίσκεται σε γκρίζες ζώνες μεταξύ, συμβολικής και κυριολεκτικής, νομιμότητας και παρανομίας. Και η Butler θέτει τα παρακάτω ερωτήματα: Μήπως η στροφή προς το γάμο κάνει πιο δύσκολη την υπεράσπιση της βιωσιμότητας εναλλακτικών μοντέλων συγγένειας -αφού η αναγνωρισμένη μορφή περιλαμβάνει αυστηρά το ζευγάρι και τα παιδιά τους; Και επίσης: τι συμβαίνει με το ριζοσπαστικό εγχείρημα διατύπωσης και υποστήριξης μιας ποικιλίας σεξουαλικών πρακτικών εκτός του γάμου και των δεσμεύσεων της συγγένειας; Μήπως με άλλα λόγια κυνηγώντας το όραμά μας το ακρωτηριάζουμε; Ποιό είναι, εν τέλει, το όραμά μας; Ποιό θέλουμε να είναι; "Assaulting the supermarket of the world, the privitized garden and the wedding ceremony is our most cherished dream" (3) Η αλήθεια είναι, αβάσταχτη και δύσκολη, πως εύκολες απαντήσεις δεν υπάρχουν. Αυτό που η Butler ρωτάει είναι αυτό που δε φαίνεται να απασχολεί το mainstream lgbt κίνημα ή τουλάχιστο τα πιο κυρίαρχα κομμάτια αυτού του κινήματος: πότε η σεξουαλικότητά μας εξαφανίστηκε από το πεδίο των πολιτικών και κοινωνικών διεκδικήσεων; Το δικαίωμα στο γάμο φαίνεται να συμπυκνώνει κάποιες ρεαλιστικές απαιτήσεις, ίσως και για αυτό να αποτελεί αιχμή του δόρατος, όμως το lgbt κίνημα έκανε άραγε τέτοια διαδρομή για να «ζητάει», απαιτεί αν σας φαίνεται πιο αγωνιστικό, μια «σκέτη» αστική νομιμοποίηση; Αρκεί αυτή η νομιμοποίηση για να συμπυκνώσει τα ιδανικά ενός ευρύτερου οράματος κοινωνικής χειραφέτησης; Κάποια, λίγα ακόμη είναι η αλήθεια, σύγχρονα δυτικά κράτη ή μη-δυτικά (που όμως δεν θέλουν να αμφισβητούνται οι δημοκρατικές τους πεποιθήσεις), δίνουν «μαθήματα ανοχής στο διαφορετικό» προσφέροντας είτε νομοθετικές ρυθμίσεις που κατοχυρώνουν τη συμβίωση των ομοφυλόφιλων είτε το ίδιο το ιερό δικαίωμα στον πολιτικό γάμο. Αν θέλουμε να είμαστε αισιόδοξοι και αισιόδοξες, μάλλον μπορούμε να είμαστε, θα ακολουθήσουν κι άλλοι. Και όπου δεν δίνουν το δικαίωμα (ακόμη) αφήνουν τη συζήτηση να γίνεται δημόσια και αποκαλυπτικά. Τι σημαίνει άραγε αυτό; Αλλάζουν οι στάσεις απέναντι στην ομοφυλοφιλία; Συζητιέται η μη ετεροφυλόφιλη σεξουαλική επιλογή σα νόμιμη; Εντάσσεται στους ηθικούς κώδικες; Το παρελθόν των κινημάτων δείχνει συχνά ότι οι μετασχηματισμοί στο δικαϊκό στάτους διαφόρων κοινωνικών ομάδων δεν είχαν σαν αναπόφευκτο επακόλουθο ανάλογους μετασχηματισμούς στο βαθύ πυρήνα των σχέσεων εξουσίας. Συχνά, είχαν σαν αποτέλεσμα όχι την περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση των κοινωνικών σχέσεων, αλλά την εκ νέου χάραξη διαχωριστικών γραμμών, μια νέα παγίωση των σχέσεων εξουσίας. Το αυτόνομο φεμινιστικό κίνημα είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Διάφορες θεσμικές «κατακτήσεις» άφησαν μια πικρή γεύση όταν λίγο καιρό μετά τους πανηγυρισμούς φάνηκε ότι, με ένα μαγικό τρόπο, μπόρεσε να μείνει σχεδόν αλώβητος ο βαθύς πυρήνας του σεξισμού. Οι γυναίκες έχοντας κερδίσει τη νομική ισότητα, αποτέλεσμα αγώνων δεκαετιών, έμειναν να κοιτάνε με απογοήτευση όσα δεν «κέρδισαν» με αυτές τις κατακτήσεις. Την ουσιαστική ισότητα στο πεδίο των κοινωνικών σχέσεων, την αμφισβήτηση της βιολογίας ως εξηγητικού παράγοντα για τις όποιες «διαφορές» ανδρών και γυναικών, την ουσιαστική αμφισβήτηση του ανδρικού προνομίου, την άλλη πραγματικότητα που θα ήθελε τους άνδρες να συγκινούνται από το όραμα του φεμινισμού και να τους απασχολεί το γιατί και το πώς της εξουσίας του φύλου τους. Σήμερα ο φεμινισμός παλεύει να αποτινάξει το στίγμα του ντεμοντέ κινήματος που δεν έχει πια λόγο ύπαρξης. Με άλλα λόγια το να αντιμετωπίζουμε τη διεκδίκηση του δικαιώματος στο γκέι γάμο ως την κυρίαρχη διατύπωση των ομοφυλόφιλων διεκδικήσεων, σημαίνει ότι ακυρώνουμε τις συνολικότερες/ευρύτερες κριτικές στα κοινωνικά συμφραζόμενα που μπορεί να προσφέρει το lgbt κίνημα. Η εμπλοκή της σεξουαλικότητας με το πεδίο της πολιτικής υπήρξε και μπορεί ακόμη να είναι υλικό και φορέας ριζοσπαστικών μετασχηματισμών. Το δικαίωμα στο γκέι γάμο δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια σημαντική μάχη σε επίπεδο αστικών δικαιωμάτων -συγχρόνως όμως δεν αρκεί να αντιμετωπίζεται επιπόλαια σαν απλώς, τίποτα παραπάνω από αυτό. Ο γκέι γάμος διεκδικεί να επανα-προσδιορίσει το θεσμό του γάμου ώστε να συμπεριλάβει στο πλαίσιό του και ζευγάρια του ίδιου φύλου και άρα να κερδίσει και για αυτά τα σχετικά προνόμια. Ο γκέι γάμος, είναι το δικό μας ερώτημα, που και πώς απειλεί το γάμο; Που και πώς απειλεί το διαχωρισμό και την ιεραρχία μεταξύ παντρεμένων και μη; Πώς εξασφαλίζει αυτούς που δεν είναι και δεν θέλουν να είναι ούτε «αυτό» μα ούτε και το «άλλο» φύλο; Πώς αμφισβητεί τα προνόμια που προσφέρει η κυρίαρχη αντίληψη της κοινωνίας στο κανονιστικό μονογαμικό μοντέλο-πρότυπο; Πώς υπερασπίζει την ποικιλία των σεξουαλικών μη μονογαμικών μας πρακτικών και πώς τις δικές μας, μη-κυρίαρχες θεωρήσεις για την οικογένεια; Η απάντηση είναι προφανής. Ο γκέι γάμος ξαναλανσάρει το θεσμό του γάμου ανανεωμένο, καινούριο και λαμπερό, εναρμονισμένο με τις συνθήκες της «νέας εποχής». Έτσι όμως μοιάζει να είμαστε πάλι στην «αρχή»: όσοι/όσες δεν κομφορμίζονται, δε συναινούν, δεν παραχωρούν, όσοι και όσες ζουν αλλιώς τις ζωές τους, όσοι «δε χωράμε σε αυτά που μας έμαθαν» πρέπει να γνωρίζουμε και να καταλάβουμε (για άλλη μια φορά) ότι υπάρχει σοβαρό τίμημα. Και όσο για την ιστορία όλων αυτών των ανθρώπων που έζησαν τη ζωή τους δίνοντας αξία στη σεξουαλική τους επιθυμία, που αξίωσαν στο σώμα τους την ευχαρίστηση, που ανταγωνίστηκαν την κυρίαρχη ηθική, που έφτιαξαν και έζησαν άλλους τρόπους και μορφές της συγγένειας και της οικογένειας, μπορούμε για πάντα να την ξεχάσουμε. Αυτό το lgbt κίνημα που θέλει να «κερδίσει» το γκέι γάμο συχνά θέλει και να ξεχάσει κάθε ιστορία κοινωνικής επιβίωσης των ανθρώπων που έσπαγαν το ετεροκανονιστικό μοντέλο, που το αμφισβητούσαν χτίζοντας το δικό τους παράδειγμα. Και μπορούμε επίσης να υποκριθούμε ότι η σεξουαλικότητά μας δεν είναι φορέας αλλαγής και δράσης και να την ξαναβάλουμε πίσω στο κρεβάτι του ιδιωτικού, το γαμήλιο πια κρεβάτι, το κρεβάτι της κοινωνικής νομιμότητας και αναγνώρισης. Εκεί που πια δε θα βάζει φωτιές, ούτε θα οραματίζεται αλλόκοτα και περίεργα πράματα. Εκεί που δε θα απειλεί κανέναν και τίποτα, καθώς εμείς απασχολημένοι με τις βέρες και τα στέφανα θα μπορέσουμε να βουλιάξουμε κάτω από τα πέπλα της γαμήλιας ευφορίας. «Και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλλίτερα»... Δύσκολα μπορεί να πείσει το mainstream lgbt κίνημα ότι οι πολιτικές του στρατηγικές κουβαλάνε κάποιους από όλους αυτούς τους προβληματισμούς. Έτσι κι αλλιώς όταν κάνεις πολιτική μέσα από σχήματα του τύπου «θέλουμε και εμείς ότι και όλοι οι άλλοι» δε μπορεί κανείς να πάρει στα σοβαρά ότι θες πραγματικά να ανοίξεις ρήγματα. «Είμαστε» σαν «όλους τους άλλους»; Ποια ιστορία το γράφει αυτό; Πότε οι λεσβίες, οι τρανς και οι γκέι άνδρες του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, πότε οι «αντιρρησίες συνείδησης» των κυρίαρχων εννοιολογήσεων του φύλου και της σεξουαλικότητας ήταν σαν όλους τους άλλους; Ποιοι είναι αυτοί οι «όλοι οι άλλοι»; Εκτός κι αν εννοούμε ότι θέλουμε να «γίνουμε» σαν όλους τους άλλους. Αλλά ακόμη και για αυτό δυο δαχτυλίδια σίγουρα δεν είναι αρκετά. και δυο λόγια για το τέλος Τι φανταζόμαστε λοιπόν να διεκδικεί ο δικός μας λόγος και πράξη σήμερα; Πρώτα απ' όλα να μην παγιδεύεται στον τρόπο που η κυρίαρχη τάξη των πραγμάτων βάζει τα ερωτήματα με μορφή διλήμματος. Ναι στο γκέι γάμο. Ο γάμος ως αστικό δικαίωμα πρέπει και οφείλει να ισχύει για όλους. Αυτά ευαγγελίζεται η φιλελεύθερη δημοκρατία: ισότητα, ελευθερία, δικαιοσύνη. Για όποιον δεν κατάλαβε, ζούμε μέσα σε φιλελεύθερες δημοκρατίες και τραβώντας στα όρια τις προϋποθέσεις τους τις μετασχηματίζουμε ουσιαστικά. Αλλά και συγχρόνως όχι στο γάμο ως γενική κατηγορία; Μα το πρόβλημά μας δεν είναι αυτός καθεαυτός ο γάμος. Το ερώτημα προσανατολίζεται σε απαντήσεις σχετικές με το κατά πόσο μπορούμε να ισχυροποιήσουμε την κριτική μας προς το ετεροκανονιστικό μοντέλο, προς την αλυσίδα κανονικοποίησης τμήμα της οποίας αποτελεί και ο γάμος. Τι θα έκανε το γάμο ανίσχυρο; Ποιες μορφές και δράσεις μπορούμε να υπερασπίσουμε βάζοντας εμείς τα δικά μας θέλω, τα δικά μας οράματα προτεραιότητα; Πώς θα βγούμε από αυτόν το φαύλο κύκλο άμυνας στον οποίο φαίνεται να βρισκόμαστε συνεχώς; Αυτό καταρχήν, χρειάζεται πολύ μεγάλη προσπάθεια στο εσωτερικό αυτού που θα αποκαλούσαμε ριζοσπαστικό ανταγωνιστικό κίνημα σήμερα. Όταν εμείς οι ίδιοι και οι ίδιες αρνούμαστε να αναγνωρίσουμε τη σπουδαιότητα που έχει το φύλο και η σεξουαλικότητα στην αλληλοδιαπλοκή τους με τα ζητήματα της τάξης ή της φυλής για την ανάγνωση της σύγχρονης κουλτούρας, όταν ακόμη και σήμερα συζητάμε για την "κυρίαρχη" από τη μια και τις "δευτερεύουσες", από την άλλη, αντιθέσεις, τότε μάλλον χάνουμε το παιχνίδι πριν καν αρχίσει. Όταν ακόμη μιλάμε για την πάλη των τάξεων ως κινητήρια δύναμη της ιστορίας και για τον καπιταλισμό ως την κυρίαρχη άρθρωση των κοινωνικών σχέσεων, τα "αφεντικά" από δω και "εμείς" από εκεί, σίγουρα δυσκολεύουμε πάρα πολύ τα μονοπάτια μας. Γιατί σε αυτά τα μονοπάτια συναντιόμαστε όλοι κι όλες και ψάχνουμε τους πολιορκητικούς κριούς, τους δούρειους ίππους που θα παραβιάσουν το οχυρό των "πολλαπλών σφαιρών καταπίεσης". Σφαίρες στις οποίες, φαίνεται να πιστεύουμε ότι κάποιοι άλλοι έχουν τα κλειδιά. Οπότε τελικά και το μόνο που μας μένει είναι να τις "σπάσουμε"... Αλλά πώς θα ήταν αν ξεκινούσαμε από την πεποίθηση ότι κρατάμε τα κλειδιά τόσο εμείς όσο και οποιοσδήποτε άλλος; Το πρώτο αίτημα αντίστασης είναι πιστεύω να δούμε ανάμεσά μας: να ανανεώσουμε τα εργαλεία της σκέψης μας, να αποτινάξουμε πολιτικές ιδέες που δε δουλεύουν πια και μας οδηγούν σε αδιέξοδα. Να χρησιμοποιήσουμε αυτά που μας προσφέρονται χωρίς να ηθικολογούμε, αντιμετωπίζοντας την εξουσία όχι σαν το διάβολο αλλά σαν προϊόν της δυναμικής των κοινωνικών σχέσεων. Και να επιχειρήσουμε την ανατροπή της ηθικής και υλικής τάξης των πραγμάτων ελέγχοντας πρώτα απ' όλα τις δικές μας πολιτικές και ηθικές προϋποθέσεις και αξιώματα. "Δεν μπορώ παρά να ονειρεύομαι για ένα είδος κριτικής που θα προσπαθεί να μην δικάζει αλλά να δίνει ζωή σε μια τεχνοτροπία, ένα βιβλίο, μια πρόταση, μια ιδέα- που θα βάζει φωτιές, θα βλέπει το χορτάρι να μεγαλώνει, θα ακούει τον άνεμο, θα πιάνει τον αφρό της θάλασσας στο αεράκι και θα τον σκορπίζει. Θα πολλαπλασιάζει όχι κρίσεις αλλά ίχνη ύπαρξης- θα τα καλεί και θα τα βγάζει από τον ύπνο τους. Ίσως και να τα επινοεί κάποιες φορές -ακόμη καλλίτερα. Ακόμη καλλίτερα. Οι κριτικές που νικούν με ευκολία προτάσεις μου φέρνουν υπνηλία. Θα ήθελα μια κριτική από σπινθηροβόλα άλματα της φαντασίας. Δε θα ηγείται ούτε θα φοράει κόκκινα. Θα κουβαλάει την αστραπή μιας πιθανής καταιγίδας." (4)
1. Τα δικαιώματα είναι μία χρήσιμη αλλά ανεπαρκής φιλανθρωπία, διεστραμμένα στην πειθαρχική τους δυνατότητα. 2. Judith Butler, Undoing Gender, εκδόσεις Routledge, 2004. 3.Η επίθεση στο σούπερ μάρκετ του κόσμου, τον ιδιωτικό κήπο και τη γαμήλια τελετή είναι το πιο τρελό μας όνειρο. 4.Michel Foucault, The masked philosopher, από το Essential Works of Foucault 1954-1984, τόμος 1, εκδόσεις Penguin Books, 2000.
Φώτο : "Θα μου κάνεις την τιμή να επανεγγράψεις και να αποσταθεροποιήσεις τον ηγεμονικό Λόγο μαζί μου;" |