Transgressing Gender Conference Q . V .: Τι θυμάσαι από το συνέδριο στο Ζάγκρεμπ; Μέλος του QV : ...τη δεύτερη μέρα, το βράδυ, έγινε ένα μεγάλο πάρτι στο συνεδριακό κέντρο. Gender-bending performance, από μία καλλιτέχνιδα που με περίτεχνο τρόπο μετετράπη από super sexy γκομενάρα σε macho νάρκισσο-απόλυτο αρσενικό, ξεσκεπάζοντας μπροστά στα μάτια μας τις τεχνικές του στησίματος, τη θεατρικότητα, δηλαδή, αυτών που λέμε δύο "βιολογικά" φύλα. Στη συνέχεια, electroclash συναυλία από ένα τοπικό συγκρότημα, όπου οι άντρες της μπάντας φορούσαν φούστα και τραγούδησαν Le tigre, σα γνήσιοι φορείς τις queer κουλτούρας. Μετά τη συναυλία, τρελό dance πάρτι με μουσική από αγαπημένα queer συγκροτήματα. Το σκηνικό φάνταζε σχεδόν ιδανικό, καθώς χόρευα με το φίλο μου το Janus, τρανσμπόυ κι αυτός, και μάλιστα ετοιμαζόμουνα να του την πέσω, αφού μόλις πριν μου είχε αποκαλύψει ότι είναι και λίγο αδερφή -όπως κι εγώ. Ένα περιστατικό όμως που συνέβη στη συνέχεια, με ανάγκασε να βγω απότομα απ' τον queer λήθαργο στον οποίο είχα βυθιστεί: δύο κοπέλες πλησίασαν ξαφνικά το Janus, και η μία, σε ανύποπτο χρόνο, του χούφτωσε το στήθος. "Α, ok, απλά είχα βάλει στοίχημα με τη φίλη μου αν είσαι αγόρι ή κορίτσι, και θέλαμε να βεβαιωθούμε.", ήταν η δικαιολογία που με θράσος τόλμησε να ξεστομίσει στα μούτρα του έκπληκτου φίλου μου. Η συνέχεια δεν είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Ένα σωρό κόσμος αναμείχθηκε στη σκηνή, ρωτώντας τι έγινε, προσπαθώντας να αποφασίσει ποιος είχε δίκιο, άλλος να συμφιλιώσει τις δύο πλευρές(!), με τις δύο κοπέλες να έχουν κολλήσει σα βδέλλες πάνω στον καημένο φίλο μου, απαιτώντας απ' αυτόν να αποδεχτεί τις "απολογίες" τους και να καταλάβει ότι δεν είχαν "κακή πρόθεση"... Και καλά το καταλάβατε, το αποτέλεσμα ήταν να βρεθούμε εμείς εκτοπισμένες στην άκρη της αίθουσας, αντί να διωχθεί αυτός που διέπραξε τρανσφοβία. Το σκηνικό χιλιοπαιγμένο. Απ' την προσωπική μου εμπειρία, όταν συμβαίνουν περιστατικά σαν κι αυτό, οι περισσότερες είναι απρόθυμοι να κάνουν κάτι άμεσο και δραστικό (π.χ. να πετάξουν έξω τον προσβολέα), προκειμένου να μη δημιουργήσουν "σκηνή" -ξέρεις, να μη χαλάσουν την ατμόσφαιρα και δημιουργηθεί αμηχανία, δεν είναι ανάγκη, ας το προσπεράσουμε ήρεμα. Φυσικά, αυτό που ποτέ δεν προσπερνιέται, ή μάλλον δεν ξεπερνιέται, είναι η αμηχανία του θύματος. Το αποτέλεσμα, είναι το άτομο που δέχτηκε την επίθεση να εσωτερικεύει και να εμπεδώνει το γεγονός ότι βρίσκεται πάντοτε σε μειονεκτική θέση, και ότι απλά, δε μπορεί να κάνει απολύτως τίποτε για να βγει απ' αυτήν. Σε τέτοιες περιστάσεις, αυτοί ή αυτές που βρίσκονται στις προνομιούχες θέσεις, πάντοτε νιώθουν ότι, με κάποιον per se τρόπο νομιμοποιούνται να ασκήσουν σεξισμό, ομοφοβία, τρανσφοβία, ρατσισμό και οποιαδήποτε άλλη διάκριση, κι αυτό γιατί πάντα οι χώροι είναι πιο κατάλληλοι γι' αυτούς . Όχι, το πάρτι αυτό, αν και "queer", δεν ήταν αρκετά ασφαλές για έναν τρανς.
Q . V .: Πώς εννοείς όμως να δημιουργείς και να διατηρείς έναν "ασφαλή χώρο"; Μέλος του Q . V .: Καταρχήν, όταν σκέφτομαι τη λέξη "χώρος", δεν την έχω στο μυαλό μου ως μια στατική έννοια, μια απλώς οριοθετημένη περιοχή. Αντιθέτως, τη σκέφτομαι ως κάτι δυναμικό, ένα σημείο συνάντησης, που χαρακτηρίζεται από ανθρώπινες σχέσεις και, άρα, κοινωνικές σχέσεις. Κάθε χώρος που δημιουργούμε, είτε συλλογικός-κοινωνικός, είτε ιδιωτικός, είτε πρόκειται για ένα αθώο πάρτι, είτε ένα πολιτικό στέκι, είτε ένα συνέδριο κλπ, είναι ταυτόχρονα και πολιτικός χώρος, στον οποίο οι άνθρωποι μπαίνουμε με συγκεκριμένες προσδοκίες, παραδοχές και ταυτότητες. Εμείς, που μπαίνουμε σ' αυτό το χώρο, τον διαμορφώνουμε εκείνη τη στιγμή, είτε μας είναι συνειδητό είτε όχι. Η άρνησή μας να σκεφτούμε κάθε ξεχωριστό χώρο με όρους όπως η τάξη, η φυλή, η ηλικία, η σεξουαλικότητα, η σωματική ικανότητα, απλώς σημαίνει και άρνησή μας να αναγνωρίσουμε την προσωπική μας ευθύνη στο "φτιάξιμο" αυτού του χώρου. Συνεπώς, όταν συζητάμε για το πώς φτιάχνεις έναν χώρο "ασφαλή", δεν εννοούμε αυτήν την ασφάλεια ως μια διαδικασία παθητική και αμυντική, κάτι δηλαδή που έρχεται σαν απάντηση στο αίσθημα των από "μέσα" ότι είναι ευάλωτοι στο απειλητικό και άγνωστο απ' "έξω". Μια τέτοια αντίληψη για την ασφάλεια, επικοινωνούν οι εθνικοί και ρατσιστικοί λόγοι, που αντιλαμβανόμενοι το χώρο σαν κάτι κλειστό και περιχαρακωμένο, οικοδομούν την αντί-θεση ανάμεσα σε "εμάς" και σε "αυτούς", όπου, αυτό το "εμείς", προσπαθεί εναγωνίως να δημιουργήσει για τον εαυτό του μια σταθερή και συμπαγή ταυτότητα, καθαρή, που να το συνδέει δικαιωματικά με το συγκεκριμένο χώρο, μέσω αναδιφήσεων του παρελθόντος για ιστορικές ρίζες κλπ. Φαντάζομαι, λοιπόν, την "ασφάλεια" ως μια πιο ενεργητική διαδικασία. Το να κάνουμε έναν χώρο ασφαλή, σημαίνει για αρχή, να αναγνωρίσουμε τη δική μας συμμετοχή (και άρα απόκτηση προνομίου) στα διάφορα εξουσιαστικά συστήματα. Σημαίνει, να προσπαθούμε διαρκώς να ξεμάθουμε τις πρακτικές που δημιουργούν ιεραρχίες, και οι οποίες χτίζονται μέσα στην ίδια μας τη γλώσσα και σφηνώνονται στο μυαλό μας απ' τη μέρα που γεννιόμαστε -ακόμη κι αν αυτό συμβαίνει παρά τις αντίθετες προθέσεις μας. Σημαίνει, να μας γίνει συνείδηση, ότι οι κοινωνικές νόρμες, οι κανόνες, είναι κανόνες ακριβώς επειδή έχουν την ικανότητα να "παράγουν" τους ανθρώπους διαφορικά: δίνουν πρόσβαση και προνόμιο σε κάποιους μεν, αποκλείουν και στερούν από κάποιες άλλες δε. Και άρα οφείλουμε να αναγνωρίζουμε ότι, ανά πάσα στιγμή, μπορεί να βρεθούμε κι απ' τις δύο πλευρές, κι αυτό θα συμβαίνει σε όλη μας τη ζωή. Τέλος, το να διατηρούμε έναν χώρο ασφαλή, εξαρτάται καθοριστικά από το αν αναγνωρίζουμε ότι το συγκεκριμένο πρόσωπο που ζητά την παραπάνω επιφυλακή μας, τη στιγμή ακριβώς που το ζητά, είχε επιπλέον το βάρος, να ξεπεράσει το γεγονός ότι η κοινωνία δεν το εξουσιοδοτεί -στην πραγματικότητα του έχει αφαιρέσει το δικαίωμα να διεκδικεί αυτό το χώρο και το έχει κάνει να βιώσει ότι το αίτημά του να υπάρχει σ' αυτό το χώρο και να το σέβονται, δεν είναι ένα νόμιμο αίτημα. Η δημιουργία και διατήρηση ενός ασφαλούς χώρου, δεν είναι κάτι που πετυχαίνεται αυτόματα. Είναι περισσότερο μια διαδικασία δέσμευσης, που απαιτεί την ενεργητική συμμετοχή όλων όσων φτιάχνουν αυτό το χώρο.
Q . V .: Ναι καλά, αλλά πώς σχετίζονται αυτά με το συνέδριο; Μέλος του Q . V .: ...θυμάμαι ακόμη το καλωσόρισμα, που μας επεφύλαξαν οι διοργανωτές του συνεδρίου την πρώτη μέρα που φτάσαμε στο Ζάγκρεμπ. "Θα επιδιώξουμε να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή χώρο για όλους και όλες εσάς, έναν queer χώρο που θα αποκλείει οποιαδήποτε διάκριση για οποιοδήποτε λόγο. Σεβαστείτε το δικαίωμα της καθεμιάς μας στον αυτοπροσδιορισμό. Άτομα που δε θα το σεβαστούν αυτό, θα τους ζητηθεί να αποχωρήσουν. Θα θεωρήσουμε ότι το συνέδριο είναι επιτυχημένο, αν επιτευχθεί αυτός ο κεντρικός μας στόχος". Το συνέδριο λοιπόν, δεν ήταν πετυχημένο και να τα βράσω τα ακαδημαϊλίκια που καταναλώσαμε αυτές τις τρεις μέρες. Δεν είμαι κατά της θεωρίας, είμαι κατά της κακής, επιφανειακής και στρεβλής εμπέδωσης της θεωρίας. Το συνέδριο απέτυχε, γιατί δε μπόρεσε να προβλέψει, ότι περιστατικά ομοφοβικά ή τρανσφοβικά σίγουρα θα συνέβαιναν, δεδομένης της σύνθεσης του κόσμου. Και δεν υποστήριξε μια ανάλογη υποδομή, δεν ζήτησε την επαγρύπνησή μας, ούτε έκανε κάτι για να εκπαιδεύσει τους/τις συμμετέχοντες στην αναγνώριση και αντιμετώπιση φοβικών συμπεριφορών. Στο πάρτι, για παράδειγμα, έπρεπε να είχε φροντίσει να ενημερώσει τον κόσμο που έμπαινε ότι δε θα γίνονται ανεκτές ετεροσεξιστικές και ρατσιστικές συμπεριφορές. Έπρεπε να υπήρχαν στο χώρο του πάρτι, άτομα της διοργάνωσης που θα επαγρυπνούσαν, ώστε το θύμα να μπορούσε κατευθείαν να αναφέρει το περιστατικό και αυτοί με τη σειρά τους να αποπέμψουν την προσβολέα. Αν τα πράγματα είχαν συμβεί έτσι, ο Janus δε θα αναγκάζονταν να διαπραγματευθεί με το τσούρμο των περίεργων (μεν, queer δε) που μαζεύτηκε γύρω του, το αν δέχθηκε τρανσφοβική επίθεση ή όχι, αν οι κοπέλες το ήθελαν ή όχι, έχοντας επιπλέον το άγχος ότι το βάρος πέφτει σ' αυτόν να μη χαλάσει περαιτέρω την "όμορφη" ατμόσφαιρα της βραδιάς. Το θύμα είναι ο ΜΟΝΟΣ αρμόδιος να αποφασίσει αν δέχθηκε ή όχι οποιασδήποτε μορφής βία κι αυτό θα έπρεπε να θεωρείται αδιαπραγμάτευτο δικαίωμά του (και ναι, αυτό είναι ένα queer μάθημα για όλες μας). Ζούμε, μεγαλώνουμε και αναπνέουμε σ' έναν κόσμο ετεροκανονικό (εκτός από καπιταλιστικό). Οι παραστάσεις που παίρνουμε από γύρω μας, κυριαρχούνται από νόμους που λένε ότι τα φύλα είναι δύο και βιολογικά, και απ' αυτή τη βιολογία εκπηγάζει συγκεκριμένη κοινωνική συμπεριφορά για τον καθένα. Οι ρόλοι μας είναι γραμμένοι στο DNA μας, φυσικοί και αμετακίνητοι και φυσικά καταλήγουν στο γενικό κανόνα της ετεροφυλοφιλίας. Οι παραδοχές αυτές, είναι τόσο καλά ριζωμένες στον κοινωνικό ιστό, που εμείς οι ίδιοι τις επιτελούμε και επανενεργοποιούμε κάθε στιγμή, συχνά εν αγνοία μας και συχνά έχοντας αντίθετες προθέσεις. Queer, είναι η πολιτική της καθημερινής ζωής. Είναι οι αντίστροφες πρακτικές που ξεγυμνώνουν τις ετεροκανονικές παραδοχές που διέπουν την ανθρώπινη δραστηριότητα. Είναι όμως και η θεωρία, ο αντίστροφος λόγος που μιλά γι' αυτές τις πρακτικές και εναντιώνεται υπερήφανα στον κυρίαρχο. Οι queer κοινότητες χρειαζόμαστε να εκπαιδεύσουμε η μία την άλλη, χρειαζόμαστε να αναπτύξουμε συζητήσεις, να χαράξουμε στρατηγικές και να υιοθετήσουμε πρακτικές που θα ισχυροποιούν τα μέλη των queer ή μη-προνομιούχων κοινοτήτων απέναντι στη βία που δεχόμαστε καθημερινά. Χρειαζόμαστε τη θεωρία, για να μπορέσουμε να μιλήσουμε λεπτομερώς για κάθε ξεχωριστή στιγμή αστυνόμευσης και ακύρωσης που βιώνουμε στην καθημερινή μας ζωή. Χρειαζόμαστε τη θεωρία, για να προσπεράσουμε την παγίδα που μας εγκλωβίζει στη θεώρηση των γεγονότων ως τυχαίων, μεταφυσικών ή ως αποτέλεσμα της βλακείας των ανθρώπων, και που ανακυκλώνει έτσι, τόσο τη βία, όσο και τα συναισθήματα απόγνωσης που αυτή μας αφήνει ότι τα πράγματα δε θα μπορούσαν να είναι αλλιώς. Ε, λοιπόν, ανυπομονώ στο επόμενο queer συνέδριο που θα βρεθώ, να παρακολουθήσω workshop στο οποίο οι ακαδημαϊκοί ομιλητές θα εκπαιδεύουν τους συμμετέχοντες για το πώς φτιάχνεις έναν ασφαλή queer χώρο.
Φώτο: από το εργαστήριο " Re/Deconstructing Gender " που παρακολουθήσαμε στο συνέδριο. |